28 Ιανουαρίου – Ζητήματα εννοιολόγησης στη μελέτη των συλλογικών δράσεων: «ανθεκτικότητα» και «αλληλεγγύη» (Λουκία Κοτρωνάκη, Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης)

Στο πλαίσιο του συγκρουσιακού κύκλου που προκλήθηκε από το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, παρατηρήθηκε έξαρση των κοινωνικών συγκρούσεων καθώς και μερική ανανέωση των υιοθετούμενων μορφών δράσης (λ.χ. οι κινητοποιήσεις των πλατειών). Όμως μαζί με οργανωτικά σχήματα και κινητοποιήσεις του κλασικού διεκδικητικού ρεπερτορίου (απεργίες, συλλαλητήρια, καταλήψεις, κτλ.), ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει και η άνθιση ενός ευρέος φάσματος μη τυπικών μορφών δράσης και πολιτικής συμμετοχής που η πραγμάτευσή τους εξακολουθεί να κεντρίζει το θεωρητικό προβληματισμό. Πρόκειται, κυρίως, για πρωτογενή διαβήματα συλλογικής αυτο-οργάνωσης της οικονομικής και κοινωνικής ζωής για την αντιμετώπιση των πλέον δραματικών επιπτώσεων της κρίσης σε ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες (κοινωνικά αποκλεισμένους και πρόσφυγες), τα οποία εννοιολογήθηκαν ως καινοφανείς μορφές «ανθεκτικότητας» [resilience] που έτειναν να μεταβάλλουν ποιοτικά το τοπίο των σύγχρονων συλλογικών δράσεων και των μορφών διαμαρτυρίας. Είναι όμως έτσι; Τμήμα ευρύτερης ‒υπό εξέλιξη‒ έρευνας, η παρούσα εισήγηση διερευνά τις αυτές τις «διεκδικητικές καινοτομίες» έτσι όπως εμφανίστηκαν στον ελλαδικό χώρο. Με απώτερο στόχο μιαν εύρωστη πολιτική κοινωνιολογία αλληλεπιδράσεων (ανάμεσα σε διεκδικητικές οργανώσεις και δίκτυα, πρωτοβουλίες βάσης, κρατικούς και μη-κρατικούς δρώντες, και τοπικές αρχές), το σημείο εκκίνησης είναι ωστόσο εννοιολογικό: υποστηρίζεται πως, καθώς η εμπειρική υποδήλωση της έννοιας «ανθεκτικότητα» αναφέρεται σε ουσιωδώς ανόμοια φαινόμενα (διεκδικητικά, οργανωτικά, αλλά και αξιακά), απαιτείται σοβαρή επανεξέτασή της και ανασκευή. Στη βάση αυτή προτείνεται μια τυπολογία που διαχωρίζει ρητά ανάμεσα σε δράσεις που κανονικοποιούν και από-πολιτικοποιούν το κρισιακό φαινόμενο («ανθεκτικότητα») και εκείνες που, προβληματοποιώντας και καυτηριάζοντάς το, ενέχουν αξιοσημείωτο μετασχηματιστικό δυναμικό («αλληλεγγύη», «ετεροτοπία»).