25 Φεβρουαρίου – Οι συμπληγάδες του κοινωνικού μετασχηματισμού: διεθνιστικός αριστερισμός, εθνοκεντρικός μεταρρυθμισμός και η (ατελής) προσπάθεια υπέρβασής τους κατά το «σύντομο» 20ό αιώνα (Δημήτρης Αρβανίτης)

Το 1989 υπήρξε ένα έτος-τομή, όπου έκλεισε ένας μεγάλος ιστορικός κύκλος, κατά τον οποίο -όπως το έθεσε και ο Ιμμάνουελ Καντ- αναδείχτηκε για πρώτη φορά μια συνθήκη, όπου ο άνθρωπος αντιλήφθηκε ότι μπορεί να βαδίσει χωρίς να τον υποβαστάζουν εξωτερικές, προς αυτόν, δυνάμεις. Μέχρι τότε οι πολιτικοί φιλόσοφοι είτε αναπαρήγαγαν με διάφορους τρόπους μια απολογιστική για τα κοινωνικά δεινά, είτε φαντασιώνονταν νεφελοκοκκυγίες για μια εξ’ αποκαλύψεως κοινωνική αλλαγή που θα εγκαθίδρυε έναν επίγειο παράδεισο. Στη διάρκεια του ιστορικού αυτού κύκλου, οι επαναστάτες προσπάθησαν να συμφιλιώσουν τις δυο κεντρικές ιδέες του Διαφωτιστικού Παραδείγματος, την ελευθερία και την ισότητα. Ποια ήταν, όμως, τα μονοπάτια που ακολουθήθηκαν σε αυτήν την τιτάνια προσπάθεια κοινωνικής χειραφέτησης; Η μετασχηματιστική διαδικασία υπήρξε μια αδιαμεσολάβητη διαδικασία κοινωνικών συγκρούσεων ή υπήρξε πάντοτε κάποιο κεντρικό σημαίνον, γύρω από το οποίο αρθρώνονταν τα αντιπαραθετικά σχέδια; Τι ρόλο διαδραμάτισε σε αυτή τη διαδικασία η πολιτική θεωρία; Σε τελική ανάλυση, μετά τα γεγονότα  του 1989, μπορούμε ακόμα να μιλάμε για ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό ή τα εν λόγω «θέματα» αποτελούν χειμαιρικές πλάνες μιας άλλης εποχής; Τα ερωτήματα είναι πολλά και απαιτητικά, ενώ οι απαντήσεις αναγκαστικά ατελείς. Η αναζήτηση, όμως, (έστω) ατελών απαντήσεων είναι ο μοναδικός τρόπος για να ξαναβάλουμε σε κίνηση τον τροχό της κοινωνικής προόδου, ο οποίος φαίνεται να έχει βαλτώσει, εδώ και τρεις δεκαετίες, στην ερεβώδη δυστοπία του νεοφιλελεύθερου σύμπαντος.