20 Μαΐου – Η πολιτική της αλληλεγγύης: ΜΚΟ και κινηματικά δίκτυα στην προσφυγική κρίση (2015-2018) (Σάμυ Αλεξανδρίδης, Λουκία Κοτρωνάκη, Νίκος Σερντεδάκις)

Η μετακίνηση περίπου ενός εκατομμυρίου προσφύγων και μεταναστών προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2015, διαμόρφωσε τους όρους μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης η οποία κατονομάστηκε «προσφυγική κρίση» -δίχως να έχουν όμως αντιμετωπισθεί τα κρισιακά, οικονομικά και κοινωνικά, φαινόμενα που σωρεύτηκαν τα προηγούμενα πέντε χρόνια. Και στις δύο περιστάσεις, το μέγεθος των κοινωνικών προβλημάτων και η αδυναμία ή η απροθυμία των διεθνών και εθνικών θεσμών να ανταποκριθούν στις ανάγκες μεγάλων μερίδων του πληθυσμού οδήγησε στην συγκρότηση εγχειρημάτων αλληλεγγύης για τις πλέον πληττόμενες ομάδες ανάμεσα στους γηγενείς, τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Σπάνια στη βιβλιογραφία για τη συλλογική δράση στην Ελλάδα κατά δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι δύο συγκυρίες αντιμετωπίζονται υπό ένα κοινό ερευνητικό πρίσμα. Εξίσου σπάνια, αναδεικνύεται το γεγονός ότι, στο αφηγηματικό κάδρο των αλλεπάλληλων κρίσεων, οι προτεινόμενες πολιτικές διαχείρισής τους προσβλέπουν στην ενίσχυση –αντί ενδεχομένως στην αποδυνάμωση– των τάσεων αποπολιτικοποίησης των δημόσιων και κοινωνικών πολιτικών. Ειδικότερα, και σε ό,τι αφορά, στην ευρωπαϊκή διαχείριση της «προσφυγικής κρίσης», το μοντέλο που υιοθετήθηκε της ήταν εκείνο της «ανθρωπιστικής διακυβέρνησης»: της εναλλαγής του δόγματος της συμπόνιας και της καταστολής με κύριους πρωταγωνιστές στο πεδίο της αρωγής τις ΜΚΟ ενώ παράλληλα, η διαδικασία  αποπολιτικοποίησης του προσφυγικού ζητήματος πραγματώθηκε μέσω μιας εκστρατείας υπερπολιτικοποίησης του κινδύνου που διέτρεχαν οι χώρες υποδοχής (τα ευρωπαϊκά σύνορα) από αυτούς. Ωστόσο, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, η επίκληση στην ίδια αξία, την αλληλεγγύη, ήταν ένα σχετικά παγιωμένο γνώρισμα της φιλο-προσφυγικής δράσης, το νόημα που της αποδιδόταν διαφοροποιούταν. Μεταλλασσόταν σε σχέση με το χρόνο των κρίσιμων «θεσμικών στιγμών» (πολιτικές διαχείρισης των προσφυγικών ροών στην Ευρώπη), τις συλλογικές ταυτότητες των δρώντων, τους σταθμούς του προσφυγικού ταξιδιού και το χώρο της εκδήλωσης της αλληλεγγύης. Η εισήγηση αυτή εστιάζεται στα ποικίλα εγχειρήματα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες, τα οποία εντατικά και εκτατικά αναπτύσσονται από το 2015 και εξής, εκκινώντας από την υπόθεση ότι η οργανωσιακή υποδομή τους συγκροτείται στο περιβάλλον της  συλλογικής δράσης ενάντια στη «χρηματοπιστωτική κρίση».