Το μάθημα στην πλατφόρμα opene-class
Σε σχέση με άλλους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς, τα κοινωνικά κινήματα ενέχουν και διαχειρίζονται μορφές δύναμης που, αν και δυσκολότερα προσδιορίσιμες, δεν είναι, εξ αυτού, και αμελητέες. Εντάσσοντας τη μελέτη τους εντός ενός ευρύτερου πεδίου συγκρουσιακής πολιτικής (πολιτικής που συντελείται εκτός των υφιστάμενων θεσμών αποσκοπώντας στο μετασχηματισμό τους), το σεμινάριο αποσκοπεί στη συστηματική και σε βάθος διερεύνηση του κινηματικού φαινομένου μέσα από το πρίσμα ιστορικά συγκεκριμένων περιπτώσεων.
Οι στόχοι των μαθήσεων επιμερίζονται σε δυο επίπεδα -ένα θεωρητικό και ένα εμπειρικό/ερευνητικό (στο οποίο τα μέλη του σεμιναρίου έχουν άμεση και καθοριστική συμβολή)- που όμως αλληλοπροϋποτίθενται και αλληλοτροφοδοτούνται.
Ο θεωρητικός προβληματισμός εστιάζεται, εν πρώτοις, στη διερεύνηση της κινηματικής αιτιότητας: Γιατί και πότε οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής για να εμπλακούν στις αβεβαιότητες της συλλογικής δράσης; Αν θεωρήσουμε πως η υλική στέρηση και η δυναμική προώθησης συλλογικών συμφερόντων αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την εκδήλωση συλλογικής δράσης, αρκούν οι παράγοντες αυτοί και για την εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων; Υπάρχουν άλλες αναγκαίες συνθήκες, υφίστανται κάποιες που είναι ικανές, και ποιες;
Συνδυαστικά με τα κινηματικά Γιατί, όμως, διερευνώνται συστηματικά και τα αντίστοιχα Πώς: οι μηχανισμοί μέσω των οποίων οι κινηματικές προδιαθέσεις μετασχηματίζονται σε κινηματικές πραγματικότητες.
Σε πρώτο χρόνο ο προβληματισμός συγκροτείται στη βάση τεσσάρων αξόνων:
- πολιτικές ευκαιρίες: συστηματικές όψεις της πολιτικοθεσμικής συγκυρίας που διευκολύνουν (ή δυσχεραίνουν) την ανάδυση κινημάτων (π.χ. καταστολή, ανοχή, επικουρία)
- ρεπερτόρια και μορφές συλλογικής δράσης που τα κινήματα υιοθετούν (βία, συγκρουσιακή παρεμπόδιση, σύμβαση)
- αξιακές πλαισιώσεις (πολιτικός λόγος, συμβολικές αναπαραστάσεις, επικοινωνιακές τακτικές) που αναδεικνύουν διεκδικητικές συλλογικές ταυτότητες.
- οργανωτικές δομές και τα αντίστοιχα διλήμματα που οι διεκδικητές αντιμετωπίζουν προκειμένου οι δράσεις τους να είναι τελεσφορείς.
Πρέπει όμως να τονιστεί πως, αξιοποιώντας τις πλέον προωθημένες ‒δυναμικές‒ θεωρητικές επεξεργασίες (βλ., ειδικά McAdam, Tarrow, Tilly 2001), η προσπάθειά μας θα επιδιώξει ευρύτερες συνθέσεις πέρα από την απλή απεικόνιση ανιστορικών αντιστοιχίσεων: κάθε κινηματική εμπειρία (ως πυκνή πραγματικότητα) είναι μοναδική στο χώρο και το χρόνο· οι συστηματικότητες που επισημαίνονται αφορούν αιτιώδεις μηχανισμούς με επενέργειες που, παρότι κοινές, επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με τη ιστορική -κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική- συγκυρία. Γίνεται έτσι σαφές πως προϋπόθεση της θεωρητικής γονιμότητας είναι η επαρκής ιστορική γείωση.