Το μάθημα στην πλατφόρμα open e-class
Σε σχέση με άλλους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς, συλλογικές δράσεις και κοινωνικά κινήματα διαθέτουν και διαχειρίζονται μορφές ισχύος που, αν και προσδιορίζονται δυσκολότερα, δεν είναι γι’ αυτό και λιγότερο πραγματικές. Για την ακρίβεια αποτελούν πολιτικά φαινόμενα κατεξοχήν πολιτικά που ερήμην τους δεν είναι δυνατόν να κατανοηθεί το –θεσμικό– πολιτικό σύμπαν και οι μετεξελίξεις του. Εντάσσοντας τα κοινωνικά κινήματα εντός του ευρύτερου πεδίου της Συγκρουσιακής Πολιτικής, το μάθημα αποτελεί εισαγωγή στον προβληματισμό και τις διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια για τη μελέτη τους. Γιατί και πότε οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής για να εμπλακούν στις αβεβαιότητες της συλλογικής δράσης; Αν θεωρήσουμε πως η υλική στέρηση και η δυναμική προώθησης συλλογικών συμφερόντων αποτελούν βασική προϋπόθεση για την εκδήλωση συλλογικής δράσης, αρκούν αυτοί οι παράγοντες για την εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων; Υπάρχουν άλλες αναγκαίες συνθήκες, και ποιες; Τι είδους πόρους κινητοποιούν τα συλλογικά υποκείμενα προκειμένου οι διεκδικήσεις τους να είναι αποτελεσματικές;
Στοχεύοντας στην όσο το δυνατόν ακριβέστερη εννοιολόγηση διαστάσεων της κοινωνικής και πολιτικής ζωής που επιδρούν στην εμφάνιση και διαμόρφωση κινημάτων και, αφού ενθέσουμε τον κλάδο της Συγκρουσιακής Πολιτικής στο εσωτερικό της σύγχρονης Πολιτικής Κοινωνιολογίας και προβληματιστούμε μεθοδολογικά για το μείζον ζήτημα της αιτιότητας, ο προβληματισμός μας θα οργανωθεί στη βάση των εξής θεματικών/ερωτημάτων:
- Εννοιολόγηση: τι ακριβώς είναι «κοινωνικό κίνημα» (είναι, λ.χ., ο φασισμός και ο ισλαμικός φονταμενταλισμός «κινήματα»;), και ποια η ιστορικότητα της νεωτερικής του υπόστασης;
- Με ποιους οι τρόπους το πολιτικο και κοινωνικό περιβάλλον (ως δομή πολιτικών ευκαιριών) διευκολύνει ή δυσχεραίνει την εμφάνιση κινημάτων;·
- Πώς εκδηλώνεται η κινηματική διαμαρτυρία (ρεπερτόρια δράσης);
- Πώς αποτιμούμε το ρόλο που διαδραματίζουν η διαχείριση των συμβόλων και η αξιακή πλαισίωση της πραγματικότητας στην ανάδυση κινηματικών συλλογικών ταυτοτήτων;
- Τι συνέπειες έχουν οι διάφορες οργανωτικές δομές που τα κινήματα υιοθετούν, και τι προβλήματα δημιουργεί το φαινόμενο της γραφειοκρατικοποίησης;
- Τι προκαλεί την κινηματική διάχυση («συγκρουσιακοί κύκλοι»), και ποιο ρόλο διαδραματίζει η πολιτική διαμεσολάβηση; Πώς αποτιμούμε το ρόλο των κομμάτων και πώς η κινηματική θεωρία μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε προβληματικές περιοχές του μοντέλου του «κόμματος καρτέλ»;
- Είναι η έννοια του «λαϊκισμού» χρήσιμη στη μελέτη των κοινωνικών κινημάτων ή μήπως μας απειλεί με γνωστική παλινδρόμηση;
- Τι πρέπει να προσέχουμε όταν σκεπτόμαστε για τις κινηματικές συνέπειες; Τι αποτελέσματα φέρνουν οι συλλογικές δράσεις;
- Τι τοπίο διαμορφώνει η «μεγάλη ύφεση» (ευφημισμός για την οργανική κρίση του καπιταλισμού) του πρώιμου 21ου αιώνα για το μέλλον των κοινωνικών κινημάτων;