Υπερβαίνοντας το νομικισμό που διείπε την πολιτική επιστήμη στα αρχικά της πολιτειολογικά βήματα, είναι γνωστό πως ο συμπεριφορισμός της πρώιμης μεταπολεμικής περιόδου διεύρυνε το πεδίο των προς διερεύνηση επεξηγηματικών παραγόντων. Οι εξελίξεις στην οικονομία, την κοινωνία, τις συλλογικές ταυτότητες, τις αέναες μετεξελίξεις του κοινωνικοπολιτικά σημαίνοντος ιδιωτικού —όλες υπήρξαν διαστάσεις που σταδιακά εντάχτηκαν ως επεξηγηματικοί παράγοντες στο συμπεριφοριστικό εγχείρημα. Όμως το βασικό αντικείμενο της διερεύνησης —η εξαρτημένη μεταβλητή— κατά κανόνα διατήρησε το θεσμικό της περίβλημα. Κύριος στόχος της επεξήγησης (και ερμηνείας) παρέμειναν τεκταινόμενα στο στενό θεσμικό πυρήνα της πολιτικής: κράτος, κοινοβούλια, κόμματα με δυναμικό διακυβέρνησης (governing potential), ομάδες πίεσης στο πλαίσιο διαβουλεύσεων με εργοδότες και κυβερνητικούς φορείς. Η πρακτική αυτή υπέκρυπτε (και υπέθαλπε) δυο κρίσιμες αδυναμίες. Η πρώτη, καθαυτή φαινομενικά παράδοξη, ήταν η υποτίμηση της επενέργειας του πολιτικού με τη μορφή του κοινωνιολογικού αναγωγισμού: ακριβώς, δηλαδή, της τάσης το —πάντοτε θεσμικά εστιασμένο—πολιτικό να αντιμετωπίζεται ως η αέναη εξαρτημένη μεταβλητή. Πίσω από την πομπώδη προβολή της «πολιτικής» κρυβόταν έτσι η προϊούσα απαξίωσή της: Η πολιτική αντανακλούσε αλλά ποτέ (ή σχεδόν ποτέ) δεν διαμόρφωνε. Στις μέρες μας είμαστε πια σε θέση να γνωρίζουμε πως η στάση αυτή δεν στερούνταν ιδεολογικού (αλλά και ηθικού) προσήμου. Η πολιτική του καλπάζοντος καπιταλισμού των τριμερών συνεργασιών δεν ήταν παρά αντανάκλαση συμβατικών κοινωνικών ισορροπιών που δεν αποσκοπούσαν στην αλλαγή του κόσμου, αλλά στην ευμενέστερη δυνατή διαχείρισή του. Ήταν η εποχή του πρώτου «τέλους της ιστορίας», έστω με τη μορφή του τέλους των ιδεολογιών (κατά το γνωστό τίτλο του Daniel Bell). Οι γνωστικές κατηγορίες του ιδεοτυπικά αμετροεπούς κατασκευάσματος Fukuyama είχαν ήδη θεμελιωθεί στα ερευνητικά προγράμματα του πιο αφοσιωμένου (αλλά κάθε άλλο παρά άδολου) συμπεριφορισμού. Όμως η θεσμική συρρίκνωση της πολιτικής είναι και αφ’ εαυτού της γνωστικά προβληματική. Πρόκειται για τη δεύτερη αδυναμία που για να αντιμετωπιστεί μια ευρύτερη, πιο συμπεριληπτική ματιά. Στο κλασικό του Introduction à la politique του 1964, o Maurice Duverger επεσήμανε πως η πολιτική είναι Ιανική, δισυπόστατη. Υφίσταται βεβαίως ως τέχνη του κυβερνάν, υφίσταται όμως και ως αγώνας…