Κοτρωνάκη, Λ. (2018) «Από το δρόμο στο κοινοβούλιο: οι τοπογραφίες της διαμαρτυρίας και ο ΣΥΡΙΖΑ στα χρόνια της κρίσης (2009 – 2015)», στο Ν. Σερντεδάκις και Σ. Τομπάζος (επιμ.), Όψεις της Ελληνικής Κρίσης: Συγκρουσιακοί Κύκλοι Διαμαρτυρίας και Θεσμικές Εκβάσεις (2009 – 2014), Αθήνα: Gutenberg, σσ. 135 -176

Ολόκληρο το κείμενο

Οι σχέσεις διεκδικητικής πολιτικής και πολιτικής των κομμάτων αποτελούν κατεξοχήν αντικείμενο προβληματισμού των μελετητών του κινηματικού και του κομματικού φαινομένου. Ιδωμένες ως διακριτές, πλην συμπληρωματικές υποστάσεις στην ιστορία της ανάπτυξης των δυτικών δημοκρατιών και της οργάνωσης της μαζικής πολιτικής σε εθνική κλίμακα, οι οργανωτικές δομές, οι πολιτικές δεξιότητες, οι δράσεις και τα κοινωνικά ερείσματα ομάδων διεκδικητών και κομματικών οργανώσεων τέμνονται και επηρεάζουν τόσο την εκλογική πολιτική αγορά όσο και τον κινηματικό δημόσιο χώρο. Καθώς το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 προκάλεσε, μεταξύ άλλων, ένα διεθνές κύμα διαμαρτυρίας ενάντια στα μέτρα λιτότητας και την κατάρρευση σειράς κομματικών συστημάτων με συνακόλουθη εκλογική εκτίναξη κομμάτων που ως τότε είχαν χαμηλή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, δεν αποτελεί έκπληξη ότι το ενδιαφέρον για τη διερεύνηση παραλλήλων ανάμεσα στα δύο πεδία παραγωγής πολιτικής, αναζωπυρώθηκε έντονα. Σε αυτήν τη συγκυρία, τρία κυρίως ερωτήματα επανέρχονται επίμονα στη διεθνή βιβλιογραφία: (α) η αναζήτηση των διασυνδέσεων ανάμεσα σε κοινωνικά κινήματα και πολιτικά κόμματα στη δυναμική του εκλογικού ανταγωνισμού· (β) η μελέτη των συναφειών και των ασυναφειών ανάμεσα σε συγκρουσιακούς και εκλογικούς κύκλους και οι δυνητικοί μετασχηματισμοί που η συλλογική δράση είναι δυνατόν να επιφέρει στα «εκλογικά καθεστώτα»· και (γ) η διερεύνηση της υπόθεσης εργασίας περί της εμφάνισης ενός νέου μοντέλου κόμματος, του «νεοφιλελεύθερου λαϊκιστικού κόμματος», ως θεσμικής απόληξης της κοινωνικής διαμαρτυρίας που εκδηλώνεται στην Ευρώπη, κατά την παρούσα ιστορική συγκυρία. Το κείμενο αυτό έρχεται να φωτίσει τα παραπάνω ερωτήματα και να συμβάλλει στη διεθνή συζήτηση, γονιμοποιώντας την ελληνική εμπειρία και βάζοντας κάτω από τον ερευνητικό φακό τη σχέση μιας πλειάδας διεκδικητών με το πολιτικό κόμμα ΣΥΡΙΖΑ για το διάστημα μεταξύ 2009 και 2015, μέχρι και το «δημοκρατικό παράδοξο» του δημοψηφίσματος. Έρχεται όμως και να διευρύνει το φάσμα των ζητημάτων προς θεωρητικό προβληματισμό, θέτοντας ένα επιπλέον, διπλό ερώτημα: Αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι η δυναμική της διαμαρτυρίας μιας συγκρουσιακής εποχής συνήθως λειτουργεί ως επιταχυντής αλλαγών στο πεδίο της θεσμικής πολιτικής, μεταβάλλοντας τις γεωγραφίες των κομμάτων και εν προκειμένω και το μεταπολιτευτικό «εκλογικό καθεστώς» με την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα εξουσίας, τότε πώς με τη σειρά του, και αντιστρόφως, ο ΣΥΡΙΖΑ μετασχημάτισε σε κομματικές επιλογές (πολιτικό λόγο, οργανωτικές πρακτικές, και πολιτικό πρόγραμμα) το φάσμα των αιτημάτων που άφησε στο πέρασμα του ο διεκδικητικός κύκλος; Επιπλέον, πώς, μέσα από μια μηχανική και αλληλουχία διαδικασιών προέκυψε το «δημοκρατικό παράδοξο» του ελληνικού δημοψηφίσματος;